Εξαιρετικό άρθρο!!
Ομιλία της Μαρία Φερτάκη στην Ημερίδα των Οικολόγων Πράσινων "Μητρικός Θηλασμός: Το Πρώτο Ανθρώπινο Δικαίωμα" (Σάββατο 5 Νοεμβρίου 2011 - Βιοτεχνικό Επιμελητήριο Πειραιά)
«Υπάρχουν πολλά είδη τέχνης. Οι παραδοσιακές τέχνες βασίζονται στη γνώση του λαού και περνούν από τη μία γενιά στην άλλη. Τα παιδιά παρατηρούν τους γονείς ή τους συγγενείς, εμποτίζονται από τη γνώση αυτή, και όταν έρθει η σειρά τους ξέρουν τι να κάνουν και πώς να το κάνουν. Έτσι και ο θηλασμός για χιλιετηρίδες ήταν μια τέχνη γνωστή σε όλους. Όπως σε όλες τις τέχνες όμως, αν οι γνώστες, οι τεχνίτες λιγοστέψουν, τότε και η τέχνη τους σιγά σιγά χάνεται. Έτσι έχει συμβεί και με το θηλασμό στο δυτικό κόσμο και στη Ελλάδα.
Οι γενιές των μητέρων μας και για τις πιο νέες και των γιαγιάδων, έζησαν σε μια περίοδο όπου πολλές τεχνολογικές ανακαλύψεις έγιναν αποδεκτές με άκρατο ενθουσιασμό και εμπιστοσύνη μέσα σε ένα γενικότερο πλαίσιο έλξης προς την τεχνολογία. Έτσι και το τεχνητό γάλα παρουσιάστηκε σαν ένα ιδανικό υποκατάστατο του μητρικού γάλακτος, παρόλο που δεν υπήρχε επιστημονική τεκμηρίωση για αυτό το χαρακτηρισμό. Η τεκμηρίωση δεν ήρθε ποτέ εφόσον χιλιάδες έρευνες από τότε ακράδαντα αποδεικνύουν τις τρομερές ελλείψεις του τεχνητού γάλακτος σε σχέση με το μητρικό (παρόλο που οι εταιρίες εργάζονται ακατάπαυστα ψάχνοντας τρόπους να κάνουν το τεχνητό γάλα να μοιάσει λίγο στο μητρικό.) Αλλά η ζημιά έχει γίνει…
Αυτό που ήταν αυτονόητο 100 χρόνια πριν, ότι εμείς οι γυναίκες θα μεγαλώναμε σε ένα περιβάλλον όπου θα βλέπουμε τις άλλες γυναίκες γύρω μας να θηλάζουν, και όταν θα ερχόταν η σειρά μας θα κάναμε το ίδιο, μέσα σε λίγα χρόνια χάθηκε. Δεν μπορούμε να στραφούμε στις μητέρες μας για βοήθεια. Οι περισσότερες γυναίκες δεν έχουμε δει καν ποτέ μωρά να θηλάζουν, πέραν ίσως κάποιου ντοκιμαντέρ για τριτοκοσμικούς λαούς. Κάτι πολύ μακρινό από εμάς δηλαδή… Πολλές ούτε καν έχουμε πάρει ποτέ αγκαλιά ένα νεογέννητο και φυσικά δεν ξέρουμε ποια είναι η φυσιολογική συμπεριφορά ενός μωρού.
Σε μια προσπάθεια ανεύρεσης της γνώσης για το θηλασμό οι μητέρες στρεφόμαστε στους ειδικούς, όπως έχουμε συνηθίσει να κάνουμε. Στρεφόμαστε στο γυναικολόγο μας, στον παιδίατρο, στο μαιευτήριο όπου θα γεννήσουμε. Είναι ειδικοί άρα ξέρουν. Τι ξέρουν όμως πέραν της θεωρίας που έμαθαν στη σχολή τους για την ανωτερότητα του μητρικού γάλακτος; Πόσοι από αυτούς τους ειδικούς έχουν εμπειρία με το θηλασμό; Πόσοι έχουν θηλάσει τα παιδιά τους; Πόσοι ξέρουν να μας καθοδηγήσουν όταν έχουμε δυσκολίες; Πόσοι είναι διατεθειμένοι να δώσουν χρόνο σε αυτό; Πολλοί λίγοι…
Τότε τι να κάνει η μητέρα; Πώς να ξαναβρεί το θηλασμό μέσα σε τόσες αρνητικές επιρροές που την κάνουν να χάνει το δρόμο της; Που να στραφεί; Να στραφεί στο μοναδικό μη αλλοτριωμένο μέλος της κοινωνίας μας. Να στραφεί εκεί που ο θηλασμός ακόμα θεωρείται αυτονόητος. Εκεί που η γνώση έρχεται με όλη τη δύναμη της βιολογίας μας. Να στραφεί στο μωρό της. Αυτό ξέρει.
Τι;; θα μου πείτε. Αυτό το ανήμπορο πλασματάκι ξέρει; Και αν ξέρει πώς θα μου το δείξει; Ούτε μιλά, ούτε στηρίζεται καλά- καλά. Κι όμως, ΑΝ ΤΟΥ ΕΠΙΤΡΕΨΟΥΜΕ, το μωρό μας μπορεί να μας μάθει τα πάντα για το θηλασμό.
Τι εννοώ όταν λέω «να του επιτρέψουμε».
Καταρχάς να του επιτρέψουμε να γεννηθεί με τη μέγιστη ασφάλεια αλλά συγχρόνως δείχνοντας σεβασμό στη διαδικασία και το χρόνο που θέλει ο τοκετός, μια και ο φυσιολογικός τοκετός βοηθά πολύ τον θηλασμό.
Αυτό είναι ένα τεράστιο θέμα που δεν μπορώ να καλύψω σε αυτή την ομιλία, οπότε πολύ συνοπτικά θα αναφερθώ σε λίγα στοιχεία.
- Χρειάζεται να βοηθήσουμε τη μητέρα δημιουργώντας ένα περιβάλλον γέννας όπου θα νιώθει ασφαλής και θα μπορεί να επιτρέψει στο σώμα της να λειτουργήσει. Φώτα, ομιλίες, μετρήσεις, ακινησία, παρατηρητές είναι όλοι παράγοντες που αναστέλλουν τον τοκετό και παρόλ’ αυτά χρησιμοποιούνται στους περισσότερους τοκετούς σήμερα. Έτσι ο τοκετός συχνά δεν εξελίσσεται και τότε χρησιμοποιούμε χημικά κοκτέιλ γέννας που θα ήταν άχρηστα αν επιτρέπαμε στη μητέρα να εκκρίνει τις φυσικές της ορμόνες!! Η χρήση αναλγητικών κατά τη διάρκεια του τοκετού αυξάνει τις πιθανότητες να παρουσιαστούν προβλήματα με το θηλασμό στο ζευγάρι μητέρας-μωρού, επηρεάζοντας τη θηλαστική κίνηση, τη ζωντάνια και τη συγκροτημένη συμπεριφορά του νεογέννητου.
- Σε μια έρευνα που έγινε στην Ελλάδα πριν λίγα χρόνια βρέθηκε ότι τα μωρά δεν γεννιούνται πλέον όλες τις ημέρες και κυρίως τη νύχτα, αλλά 8 το πρωί με δύο το μεσημέρι Δευτέρα με Παρασκευή!!! Ένα πολύ περίεργο φαινόμενο που δείχνει ή ότι η βιολογία των μωρών μας έχει αλλάξει ή ότι έχουμε ξεφύγει πολύ από το ζητούμενο!!
- Ακούσαμε πριν για τα την πρωτοβουλία για τα φιλικά προς τα βρέφη μαιευτήρια. Υπάρχει και μια άλλη αντίστοιχη παγκόσμια πρωτοβουλία για τα φιλικά προς τη μητέρα νοσοκομεία (Μοther-Friendly Initiative) που συνυπογράφεται από τους πλέον καταξιωμένους επαγγελματίες στο χώρο της μαιευτικής. Και αυτή έχει 10 βήματα. Τα εννέα πρώτα αναφέρονται στους τρόπους με τους οποίους μπορεί να υποστηριχθεί μια γυναίκα μη παρεμβατικά στον τοκετό της καταλήγοντας στο 10ο που είναι τα 10 βήματα για τον θηλασμό. Οπότε τώρα που αποκτήσαμε δύο νοσοκομεία φιλικά προς τα μωρά, καιρός είναι να θέσουμε στόχο να αποκτήσουμε και μαιευτήρια φιλικά προς τις μητέρες!
Μετά τον τοκετό, έρχεται το ΠΟΛΥ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ κομμάτι του τι κάνουμε ΜΟΛΙΣ γεννηθεί το μωρό.
Ένα βρέφος έχει 4 ανάγκες. Μόνο! Οξυγόνωση, Θερμότητα, Ασφάλεια, Τροφή.
Στη κοιλιά της μαμάς του το έμβρυο έχει μόνιμα και τα τέσσερα. Όταν γεννιέται υπάρχει πάλι ΕΝΑ και μοναδικό μέρος όπου καλύπτει και τις τέσσερις αυτές ανάγκες του και στο οποίο μπορεί να φτάσει μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα από τη στιγμή της γέννησής του. Αυτό το μέρος είναι η αγκαλιά της μαμάς του.
Εκεί έχει άριστη οξυγόνωση μια και η αναπνοή της μητέρας του και το διοξείδιο του άνθρακα που αποβάλει ενεργοποιεί τη δική του αναπνοή.
Έχει θερμότητα μια και το στέρνο της δρα σαν θερμοστάτης, αυξάνοντας τη θερμοκρασία της ώστε να το κρατήσει ζεστό. Επανειλημμένες έρευνες έχουν δείξει ότι η θερμοκρασία του μωρού ρυθμίζεται πιο γρήγορα όταν τοποθετείται γυμνό στο στέρνο της μαμάς του από ότι μέσα στο πυρέξ του μαιευτηρίου.
Έχει ασφάλεια αναγνωρίζοντας τη μυρωδιά, τον χτύπο της καρδιάς και τη φωνή της μητέρας του.
Έχοντας αυτά τα τρία, το νεογέννητο είναι έτοιμο να προχωρήσει στην ικανοποίηση της τέταρτης ανάγκης του, να βρει τροφή!
Σε όλα τα θηλαστικά είναι το νεογέννητο που παίρνει την πρωτοβουλία του θηλασμού, όχι η μητέρα. Εκεί που η μητέρα καθοδηγείται πλήρως από τη βιολογία της δεν κάνει τίποτα για να βοηθήσει το μωρό της να θηλάσει. Απλώς παραμένει διαθέσιμη. Οπότε και εμείς που ψάχνουμε να ξαναβρούμε το νήμα του θηλασμού ας κάνουμε το ίδιο. Ας αφήσουμε τη μητέρα με το νεογέννητο μωρό πάνω στο σώμα της, δέρμα με δέρμα. Δεν υπάρχουν άλλωστε ιατρικοί λόγοι που κάνουν απαραίτητη την άμεση απομάκρυνση του μωρού από τη μητέρα για να ζυγιστεί, να μετρηθεί, να πλυθεί κλπ. Όλα αυτά μπορούν να γίνουν και αργότερα ή και πάνω στο σώμα της μητέρας. Αφήνοντας λοιπόν το μωρό πάνω στη μαμά του, και έχοντας λίγη υπομονή να ξαναανακαλύψουμε την τέχνη του να μην κάνουμε τίποτα, θα εντυπωσιαστούμε βλέποντάς το να σπρώχνει με τα πόδια του και να ωθεί το σώμα του προς το στήθος της μητέρας, να πιάνει τη θηλή της με το χεράκι του και να τη μαλάσει για να την κάνει πιο στητή, να σηκώνει το κεφάλι του και να το κινεί προς το στήθος και τέλος να πιάνει τη θηλή και να θηλάζει. Αυτά όλα τα κάνει μόνο του, το «ανήμπορο» μικρό μωρό μας, χωρίς «οι μεγάλοι», οι ειδικοί, τα μηχανήματα γύρω να κάνουν τίποτα.
(Στην Εθνική Μελέτη Συχνότητας και Προσδιοριστικών Παραγόντων Μητρικού Θηλασμού του 2007, 27% των μητέρων δήλωσαν ότι τους «έφεραν» το μωρό τους εντός μίας ώρας να θηλάσουν. Αυτό σημαίνει ότι καταρχάς τους το είχαν πάρει. Κατά δεύτερον δεν ορίζει το πόση ώρα τους το άφησαν, συνήθως δεν είναι για πάνω από 10-20 λεπτά, ούτε κατά πόσο του επέτρεψαν να βρει το στήθος μόνο του ή το τοποθέτησαν εκεί στα γρήγορα. Στο 99,99% των περιπτώσεων το «βοηθούν» να θηλάσει. Οπότε παρόλο που είναι σίγουρα ένα βήμα το να δίνουν το μωρό στη μαμά του, υπάρχει τεράστιος χώρος για βελτίωση σε αυτόν τον τομέα. )
Η μητέρα που θα βιώσει αυτή την εμπειρία μεταμορφώνεται. Καταρχάς οι ορμόνες της αρχίζουν να ρέουν με τέτοια δύναμη που γίνεται μια πολύ έντονη σύνδεση με το μωρό της. Η παραγωγή γάλακτος ενεργοποιείται αμέσως. Και εξίσου σημαντικό, αλλάζει ο τρόπος που βλέπει το μωρό της και τον εαυτό της. Βιώνει τη δύναμη τη δική της και του μωρού της. Το μωρό της δεν είναι ανήμπορο, είναι ένα ικανότατο πλάσμα που ξέρει τι θέλει. Συγχρόνως όμως βιώνει και την απόλυτη ανάγκη του μωρού της για αυτή. Μέσα σε λίγες στιγμές από άπειρη γυναίκα γίνεται μητέρα. Η μοναδική και αναντικατάστατη μητέρα του μωρού που κρατά στην αγκαλιά της. Δεν θα δεχθεί να αντικατασταθεί από ένα μπιμπερό. Δεν θα δεχθεί τις παρεμβάσεις που οργανώνονται «για το καλό της» μόλις πάει στο δωμάτιο.
Το πρώτο είδος παρεμβάσεων που θα υποστεί μια μητέρα φτάνοντας στο δωμάτιο του μαιευτηρίου είναι αυτές που θα προσπαθήσουν να την απομακρύνουν από το μωρό της (ακόμα και αν έχει rooming-in): δωμάτια χωρίς δυνατότητα απομόνωσης, προσωπικό που μπαινοβγαίνει στο δωμάτιο κάθε ώρα και στιγμή, συμβουλές τύπου «Να πάρουμε το μωρό σου να ξεκουραστείς», «Θα το κακομάθεις πάνω σου όλη την ώρα» (Μα εκεί βρισκόταν 9 μήνες τώρα!) «Χρειάζεται να απλωθεί το κορμάκι του να ξεπιαστεί» (Μα δεν έχει απλωθεί ποτέ το κορμάκι του, δεν έχει βρεθεί ποτέ σε ακίνητη επιφάνεια μακριά από τη μαμά του). Kαι τέλος, οι επισκέψεις. Με κάθε καλή πρόθεση παρελαύνουν όλοι οι συγγενείς αποδιοργανώνοντας τελείως το ζευγάρι μαμάς - μωρού. Όχι, τίποτα από όλα αυτά!
Το μόνο που θέλει από εμάς το μωρό για να μπορέσει να μας δείξει το θηλασμό είναι να βρίσκεται στο σωστό μέρος. Και αυτό είναι δέρμα με δέρμα στο στέρνο της μητέρας του. Αυτό δεν ισχύει μόνο στην αίθουσα τοκετού αλλά και στο δωμάτιο του μαιευτηρίου τις επόμενες μέρες.
Το μωρό που γεννιέται σήμερα δεν είναι διαφορετικό από το μωρό που γεννιόταν σε μια σπηλιά πριν από χιλιάδες χρόνια. Δεν ξέρει ότι βρίσκεται σε ένα πολυτελές μαιευτήριο όπου υποτίθεται ότι δεν κινδυνεύει από τίποτα. Δεν ξέρει ότι η μητέρα του είναι λίγο πιο πέρα. Στο μόνο μέρος που νιώθει ασφαλές είναι στην αγκαλιά της μητέρας του. Αν δεν νιώθει ασφάλεια δεν ασχολείται με την τροφή του. Πρέπει πρώτα να έχει δεδομένη την ασφάλεια για να δείξει ενδιαφέρον για το θηλασμό. Στην αγκαλιά της μητέρας του έχοντας όλες τις άλλες ανάγκες του καλυμμένες ασχολείται με τη διατροφή του, θηλάζοντας πάλι και πάλι χωρίς ωράριο πολλές φορές την ημέρα και τη νύχτα. Κάποιες φορές θηλάζει για πολλή ώρα, άλλες για λίγο και κοιμάται. Η παραγωγή της μητέρας εξαρτάται από το πόσο θηλάζει το μωρό της. Κάθε μωρό μπορεί να ρυθμίσει τέλεια την παραγωγή της μητέρας του ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του, φτάνει να θηλάζει όποτε θέλει για όσο θέλει.
Το πρωτόγαλα είναι λίγο σε ποσότητα, περίπου 40ml το πρώτο 24ωρο, δηλαδή λίγες σταγόνες κάθε φορά, αλλά είναι η μοναδική τροφή που χρειάζεται το μωρό για τις πρώτες μέρες και είναι η πιο θρεπτική τροφή που θα φάει ένας άνθρωπος σε ολόκληρη τη ζωή του. Το να θηλάζει το μωρό συχνά τις πρώτες ημέρες σε ένα στήθος που δεν έχει βαρύνει ακόμη από τα γάλα δίνει την ευκαιρία και στους δύο να βελτιώσουν την τεχνική τους. Επίσης μειώνει σημαντικά τις πιθανότητες να παρουσιάσει το μωρό αυξημένο ίκτερο μια και το πρωτόγαλα δρα ως καθαρτικό αποβάλλοντας τη χολεριθρίνη από τον οργανισμό του.
Το δεύτερο είδος παρεμβάσεων στα δωμάτια των μαιευτηρίων έχει άμεσα στο στόχαστρο το θηλασμό. Κάθε ανησυχία του μωρού ερμηνεύεται από το προσωπικό και τους συγγενείς, από αυτούς που περιμένουμε να υποστηρίξουν τη μητέρα, ως σημάδι πείνας. Από το πρώτο 24ωρο αρχίζουν τα σχόλια «Δεν φτάνει το γάλα σου» «Να σου ζουλήξω το στήθος να δούμε αν έχεις… μπα δεν έχεις» «Έχεις πολύ μικρό στήθος δεν θα καταφέρεις να θηλάσεις», «Έχεις πολύ επίπεδη θηλή, δεν θα καταφέρει να πιάσει» .
Και εκεί, «ελαφρά τη καρδία», προτείνεται το ξένο γάλα, υποβιβάζοντας την εξαιρετική σημασία του Αποκλειστικού Θηλασμού. «Λίγο γάλα δώσε του μέχρι να κατέβει το δικό σου», «Λίγο γάλα δώσε του για να ησυχάσει», «Λίγο γάλα δώσε του γιατί έχασε βάρος», «Πάλι ξύπνησε άρα δεν χόρτασε δώσε του λίγο γάλα….», κλπ.
Κι όμως αυτό το λίγο γάλα κάνει μεγάλο κακό.
Η παραγωγή της μαμάς αργοπορεί.
Το έντερο του μωρού που ήταν καλυμμένο από μητρικό γάλα για να εμποδίσει την εισχώρηση βακτηριδίων και ιών γίνεται ευάλωτο σε αυτούς.
Το μωρό χάνει τα αντισώματα και τα ανοσολογικά στοιχεία που θα είχε πάρει αν θήλαζε.
Πολλές φορές το μωρό μπερδεύεται και δεν θηλάζει καλά μετά.
Και το κυριότερο, η αυτοπεποίθηση της μητέρας κλονίζεται. «Αφού δεν μπορώ να θηλάσω εδώ στο μαιευτήριο που έχω και τόσους ανθρώπους να με βοηθήσουν, πως θα τα καταφέρω στο σπίτι μόνη μου;;;»
(Στην εθνική έρευνα που προαναφέρθηκε, μέσα στη πρώτη εβδομάδα τα ποσοστά θηλασμού μειώνονται σχεδόν 50%. Τι γίνεται μέσα σε αυτή την εβδομάδα; Πόσα εμπόδια βάζουμε στις μητέρες ώστε παρόλο που 87% ξεκινά το θηλασμό μέσα σε 7 ημέρες οι μισές περίπου τον εγκαταλείπουν;)
Και πάλι η λύση είναι το μωρό. Η μαμά που θα κρατήσει το μωρό στην αγκαλιά της και θα παρακολουθεί τα σημάδια του, θα βρει το θηλασμό. Θα το δει να κουνά το κεφαλάκι του, να ανοιγοκλείνει το στόμα του, να γλείφεται, και θα του προσφέρει το στήθος της. Κοιτάζοντας το δικό της μωρό, ούτε το ρολόι, ούτε τα βιβλία, ούτε το μωρό της διπλανής της, θα μάθει να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του. Τις περισσότερες φορές δεν χρειάζονται ειδικές στάσεις θηλασμού. Αν καθίσει αναπαυτικά η μαμά με το μωρό στην αγκαλιά, το μωρό αργά ή γρήγορα θα βρει το στήθος.
(Πριν λίγο καιρό γέννησε η ανιψιά μου και τις πρώτες μέρες πέρασα πολλές ώρες στο δωμάτιο μαζί της. Το μωρό που είχε πάρει κάποια δόση επισκληριδίου δεν έδειχνε ενδιαφέρον για το στήθος. Το είχε αγκαλιά και περιμέναμε. Όταν θέλησε να θηλάσει δεν έβρισκε πώς να πιάσει τη θηλή. Παρόλο που προσπαθήσαμε να το βοηθήσουμε την πρώτη φορά την βρήκε αφού έψαχνε και έκλαιγε για τουλάχιστον μια ώρα. Το ίδιο και τη δεύτερη και την τρίτη και τη δέκατη φορά. Την πρώτη μέρα το μωρό κατάφερε να πιάσει μόνο το ένα στήθος. Για να βρει πώς να πιάνει και το άλλο του πήρε ένα 24ωρο. Εγώ το μόνο που έκανα ήταν να την καθησυχάζω ότι έτσι είναι τα μωρά και ότι θα τα καταφέρουν. Και πράγματι τα κατάφεραν μια χαρά. Το μόνο που χρειάζονταν ήταν λίγο χρόνο.)
Αλλά συνήθως δεν τους τον δίνουμε. Πανικοβαλλόμαστε και επεμβαίνουμε. Ο θηλασμός δεν θέλει επεμβάσεις. Ο Θηλασμός είναι μια τέχνη. Η τέχνη της διαθεσιμότητας. Η τέχνη της μη επεμβατικής υποστήριξης και ενθάρρυνσης. Η τέχνη της εμπιστοσύνης στη φύση μας.
Οπότε ας εμπιστευτούμε τα μωρά μας και ας τα αφήσουμε να μας δείξουν το δρόμο!»
Μαρία Φερτάκη
Πιστοποιημένη Σύμβουλος Γαλουχίας IBCLC,
Ψυχολόγος ΜΑ
No comments:
Post a Comment